INVITAD@ – ERNESTINA VAN DE NOORT – Festivaldirecteur Ernestina van de Noort neemt je mee met een blik achter de schermen bij de organisatie van het toonaangevende flamencofestival Flamenco Biënnale Nederland. Over een festival plannen op drijfzand en hardnekkig volhouden voor de kunst.
Rechtsomkeert terug naar Spanje
12 maart 2020 – Nederland kwam tot stilstand de dag dat Compañía Eva Yerbabuena landde op Schiphol. We moesten het 15-koppige gezelschap verwelkomen met het bericht dat het de volgende dag rechtsomkeert terug naar Spanje zou gaan. Met bitterballen en bier pareerden we de schok in ons ‘festivalhotel’ Lloyd.
De dansicoon Eva Yerbabuena was met haar ‘Cuentos de Azúcar/Sugar Tales’ geprogrammeerd in het kader van het tweede Flamenco Biënnale Intermezzo Tournee, het tussenfestival in niet-biënnale jaren. Maar door de covidmaatregelen gingen de theaters dicht en werd de tour geannuleerd.
We wisten niet wat komen zou. Met de theaters keken we zelfs nog naar alternatieve data. Het décor, dat enige weken daarvoor uit Parijs was gearriveerd, hielden we toch nóg een paar weken in Amsterdam met het idee dat alles snel terug naar normaal zou gaan. How little did we know…
Evan Yerbabuena ‘Cuentos de Azucar’
Juni 2020 – Het leven kwam na de lock-down, el confinamiento, weer een beetje op gang. We rekenden vol goede moed op het doorgaan van het derde ‘Intermezzo’ met het kwartet van de rising-star in de jazz-flamenco Daniel García Diego en een artist residency met Ana Morales en Pablo Martín. Maar helaas, ook dat konden we op onze buik schrijven. Sommige theaters zetten hun deuren wel weer op een kier, maar er mocht niet tussen Spanje en Nederland worden gereisd.
Onzekerheid wordt zekerheid
November 2020 – Het leven hapert weer. We staan in een halve pauze-stand. Tussen juni en de laatste beperkende maatregelen van 12 oktober, ben ik met mijn team door verschillende stadia van animo gegaan. Vele mogelijke variaties van de biënnale passeerde de revue, steeds aangepast aan nieuwe crisismaatregelen. Met vooruitziende blik verschoven we in mei al de ambitieuze eigen productie Flamenco Criollo naar 21 november. Maar helaas, een internationale cast uit New York, Zwitserland, Italië, Frankrijk en Spanje (waaronder Rafael de Utrera en Karen Lugo) naar Nederland, België en Ljubljana halen voor een tournee van tien dagen, niet wetend hoe de pandemie zich ontwikkelt en hoe ieder land afzonderlijk ermee omgaat, leek toen al een beetje op ‘grootheidswaanzin’. Met pijn in het hart hebben we ook van dit plan afscheid moeten nemen.
Ik heb lang gedacht – gehoopt, stiekem, tegen beter weten in, dat we in januari van het Biënnale-jaar 2021 toch min of meer een festival in het ‘oude normaal’ zouden kunnen vieren. Lees: met in ieder geval 50% goed gevulde zalen en een biënnale zoals bedacht, in ieder geval door Nederland heen in tien steden. Collega-festivals, theaters, iedereen in het kunstenveld nam en neemt de uitdaging aan om toch met élan de bestaande plannen te blijven omsmeden tot werkbare, mooie alternatieven. Zo ook wij. Als festivalorganisatie meedeinend op de golven van de regelgeving omtrent de pandemie, word je aangesproken op je inventiviteit, veerkracht… Iedere dag iedere week is het bijstellen. Onzekerheid wordt zekerheid.
“Er komt een Biënnale, hoe dan ook”
De ‘goede-moed-versie’ van het festival
Tot 11 oktober hadden we een sterk reduceerde versie van het festival klaar, een ‘goede-moed-versie’, met het hoofdprogramma nog steeds in grote lijnen overeind in grote én de kleine en middelzalen in 6 steden. Het context-programma was inmiddels gestript en on hold tot nader order. De strenge Covid-protocollen met looproutes in de openbare ruimtes van de theaters, maken dat openbare workshops, flamenco-yoga, foyer-concerten, lezingen, nagesprekken met artiesten: kortom, alles wat een festival tot een festival maakt, onmogelijk.
Maar het programma stond nog in hoofdlijnen in de steigers, naar heel veel gereken en onderhandelen. Een festival uitgewerkt op basis van de inmiddels verordonneerde 25% zaalbezetting. Let wel, dat betekent in ons geliefde Bimhuis 73 pax (ipv 350) en Muziekgebouw aan het IJ 200 man (ipv 721) enzovoort. Het rekensommetje aan inkomsten laat zich raden. En als festival of artiest ga je in het nieuwe normaal ‘voor de deur’. Dat betekende ook dat we met alle artiesten opnieuw onderhandelingen moesten voeren en iedereen moesten uitleggen hoe hier vork in de steel zat. Dat de voorstelling in twee shifts van een uur gesplitst moesten worden, waar dat (qua dans vooral) fysiek mogelijk is, om zo toch nog een maximaal aantal aan publiek te kunnen bedienen. Ik sliep en slaap met een rekenmachine binnen handbereik.
Ik ontving nogal wat weerstand van Spaanse kant bij het aankondigen van dit ‘nieuwe festival-normaal’. Waarom begreep ik toen ik in september toch even in Sevilla kon zijn voor de Biënnale aldaar. De theaters mochten daar 50 tot 60% publiek ontvangen. Met mondkap, dat wel. Wat een luxe! De warme najaarszon op de Alameda de Hercules en de calor van de artiesten met een wijdere horizon en inlevingsvermogen, deed het gemoed goed en krikte het moreel weer wat op.
Rocio Molina. Foto Ginette Lavell.
Klinkende namen én een wereldpremière
Nu, dd 2 november, kunnen we alleen maar dromen dat 25% zaalbezetting in januari werkelijkheid wordt. Een surrealistisch nieuw normaal. De komende Biënnale plannen we op drijfzand. En met een max aan 30 personen in de zalen. Dat is een uitdaging. Maar er komt een biënnale. Hoe dan ook. We bezinnen ons nu op een 6.0 versie on/offline.
We hebben in ieder geval een programma van ‘stavast’ weten te behouden in januari/februari, met klinkende namen: Mayte Martín, Patricia Guerrero, Israel Galván, Ana Morales en de ‘madonna van de hedendaagse flamencodans’ aldus de Volkskrant, Rocío Molina. Gelukkig heeft een aantal theaters toch een financieel gebaar willen en kunnen maken uit hun corona-noodbudget om dit te kunnen realiseren.
Ook hebben we één eigen productie weten te sparen: La Lyra del Mar, een avontuurlijke muzikale reis van Kreta, naar Zuid-Italië en terug, met oa. gitarist Alfredo Lagos, de Griekse lyra speler (knieviool) Stelios Petrakis en de wereldbefaamde cellist Giovanni Sollima. Ook het Nederlandse Ragazze kwartet is van de partij en de kretenzische danser Thanasis Mavrakostas gaat met Valeriano Paños in duet.
Het wordt een wereldpremière. La Lyra del Mar zou bij onze co-producers van de Cello Biënnale voor het eerst zijn uitgevoerd op 26 oktober j.l. Door de 12-oktober maatregelen, moesten onze collega’s binnen een week hun voorgenomen internationale programma cancelen en een online versie van hun festival maken met voornamelijk Nederlandse artiesten. Ik wil er niet aan denken dat ook wij straks voor een zelfde fait accompli komen te staan.
Ana Morales met haar nieuwste voorstelling “En la Cuerda floja” staat ook op het programma.
Corona volente…
Corona volente, komen we eraan. Niet alleen in januari maar ook in november 2021! Flamenco Biënnale Nederland Part 1 & Part 2. Olé. We laten snel van ons horen met een -al drie keer uitgestelde- uitgebreide nieuwsbrief en aankondigingen via onze sociale media kanalen.
Het team van de Flamenco Biënnale werkt met veel enthousiasme keihard door aan een een covid-proof achtste editie. We hopen jullie te zien, te horen, voelen, fysiek dan wel als online aficionada/o, of jullie steun te voelen als Vriend van de Biënnale.
Tekst: Ernestina van de Noort
Ernestina van de Noort is directeur en oprichter van Flamenco Biënnale Nederland.
NOOT: het festival heeft inmiddels een eerste nieuwsbrief ‘in corona-tijden’ verstuurd en geeft regelmatig updates over de plannen voor het festival.
Flamencoagenda nodigt flamencomakers en flamencogenieters om hun flamencoverhalen te delen. Heb jij ook een verhaal? Stuur je voorstel naar info@flamencoagenda.nl en misschien word jij ook ‘Invitad@’.